Nguyên nhân của ô nhiễm không khí và các biện pháp khắc phục ô nhiễm không khí hiện nay

Ô nhiễm không khí là một trong những vấn đề đáng lo ngại nhất hiện nay. Nó đang có những ảnh hưởng xấu đến dời sống con người và tất cả các sinh vật trên trái đất. Vậy ô nhiễm không khí là gì? Nguyên nhân của ô nhiễm không khí và các biện pháp khắc phục ô nhiễm không khí hiện nay là đâu ? Có biện pháp nào giúp bảo vệ hoặc cải thiện tình trạng ô nhiễm không khí ? Chúng ta hãy cùng tìm hiểu qua nội dung bài viết dưới đây nhé!

1. Tình trạng Ô nhiễm không khí toàn cầu hiện nay

Ô nhiễm không khí đang là mối quan tâm lớn của dư luận toàn cầu, ô nhiễm được coi là tác nhân chính gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe con người. Đây là nguyên nhân gây ra hàng loạt bệnh về đường hô hấp như đột quỵ, suy nhược thần kinh, tim mạch, ung thư và hen suyễn, viêm phổi, thậm chí là ung thư phổi. Tình trạng ô nhiễm không khí trên toàn cầu đã đến mức báo động.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), kể từ năm 2016, ô nhiễm không khí đã khiến hơn 4,2 triệu ca tử vong sớm. Trong số này, 91% nằm ở các nước nghèo đông dân cư ở Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương.

Phó Chủ tịch WHO Bob O’Keeffe nhận xét: “Ô nhiễm không khí thực sự là một tác động rất lớn. Vấn đề này khiến những người mắc bệnh hô hấp khó thở hơn. Trẻ em và người già phải nhập viện, bỏ học, thất nghiệp, giảm tuổi thọ …… 

Viện Tác động Sức khỏe (HEI) đã chỉ ra trong báo cáo thường niên năm 2018 rằng hơn 95% dân số thế giới hít thở không khí ô nhiễm và hơn 60% sống ở những khu vực không đạt tiêu chuẩn của WHO. Do đó, ô nhiễm không khí gây tử vong cao. Chỉ riêng Trung Quốc và Ấn Độ đã chiếm 50% số ca tử vong do ô nhiễm không khí trên toàn cầu. Năm 2016, 1,1 triệu người chết vì ô nhiễm không khí ở Trung Quốc (Quang Đạo 2019).

Mặc dù nhận thức của người dân về môi trường sống và ô nhiễm không khí đã được cải thiện nhưng tình hình vẫn ngày càng trở nên tồi tệ hơn do 2/3 dân số thế giới ở châu Á, Trung Đông và châu Phi đang bị ô nhiễm nghiêm trọng, và chỉ số hạt bụi PM2.5 cao trên 35 µg/m3 không khí.

Sự gia tăng dân số quá mức và không theo kịp các nỗ lực giảm thiểu ô nhiễm không khí là nguyên nhân của ô nhiễm không khí. Dữ liệu của WHO cũng cho thấy 97% thành phố ở các nước thu nhập thấp và trung bình với dân số 100.000 người trở lên không đạt tiêu chuẩn chất lượng không khí sạch, trở thành cầu nối gánh nặng của hệ thống y tế toàn cầu. Theo số liệu của AirVisual và Greenpeace, năm 2018, Gurgaon là thành phố ô nhiễm nhất thế giới. 18 trong số 20 thành phố ô nhiễm nhất trên thế giới là ở các nước Nam Á.

Tại Australia, khói từ hơn 150 đám cháy hoành hành ở bờ biển phía đông và phía tây bao trùm thành phố Sydney khiến chất lượng không khí suy giảm nghiêm trọng. Châu Âu cũng không ngoại lệ. Năm 2017, Bulgaria trở thành quốc gia thành viên Liên minh châu Âu (EU) đầu tiên bị Tòa án Công lý châu Âu kết tội không tuân thủ các quy định về đảm bảo chất lượng không khí.

Ô nhiễm không khí là một vấn đề đã được đề cập ở Anh cách đây gần 100 năm, nhưng cho đến tận bây giờ. Mặc dù có nhiều cách để giải quyết vấn đề này nhưng London vẫn là một trong những thành phố ô nhiễm nhất (Quang Đạo 2019).

Ảnh hưởng của ô nhiễm không khí đến sức khỏe và đời sống con người đã và đang trở thành một vấn đề cấp bách luôn được mọi thành phần trong xã hội quan tâm. Ô nhiễm không khí không chỉ ảnh hưởng xấu đến chất lượng cuộc sống mà còn mang lại gánh nặng chi phí y tế, thiếu lao động, tác động tiêu cực đến nền kinh tế, tăng chi phí thuốc men, gây suy nhược, giảm năng suất lao động.

Yeb Sano, Giám đốc điều hành Greenpeace Đông Nam Á, ước tính rằng do năng suất lao động sụt giảm, thế giới mất tới 225 tỷ đô la Mỹ mỗi năm. Ngoài ra, việc giải quyết các vấn đề sức khỏe do ô nhiễm không khí gây ra sẽ tiêu tốn hàng nghìn tỷ USD. Ông nói “ô nhiễm không khí đang cướp đi sinh kế và tương lai của con người …

2.Thực trạng ô nhiễm không khí ở Việt Nam

Trong báo cáo thường niên về Chỉ số Hoạt động Môi trường (EPI) do Tổ chức Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ thực hiện, Việt Nam được xếp hạng trong số 10 quốc gia hàng đầu ở châu Á về ô nhiễm không khí. Điều đáng chú ý là tổng lượng bụi tại Hà Nội và TP.HCM tiếp tục gia tăng khiến chỉ số chất lượng không khí (AQI) luôn ở mức báo động.

Theo GreenID, từ năm 2016, chỉ số AQI trung bình ở Hà Nội đã tăng lên 121 và nồng độ bụi PM2.5 cao hơn gấp đôi so với tiêu chuẩn quốc gia (25μg / m3), cao hơn khuyến nghị của WHO (10μg / m3) . M) cao gấp 5 lần. Tương tự, nồng độ bụi AQI và PM2.5 trung bình của Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) cũng cao hơn nhiều so với tiêu chuẩn quốc gia và gấp 3 lần so với khuyến nghị của WHO. Chất lượng không khí của Việt Nam đang xấu đi và nhiều biến động.

Mới đây, Tổng cục Môi trường cho biết, từ ngày 13 đến 20 tháng 3 năm 2020, thủ đô Hà Nội bị ô nhiễm bụi mịn PM2.5 trong 4/7 ngày và đã được phê duyệt theo Quy chuẩn quốc gia QCVN 05: 2013 / BTNMT. Kết quả tính toán chỉ số AQI của trạm quan trắc cũng cho thấy chất lượng không khí ở mức kém (AQI 101-150) và kém (151-200) trong nhiều ngày. Xét đến yếu tố thời tiết, các nhà phân tích đều nhận thức được rằng tác động của thời tiết đến chất lượng không khí là điều hiển nhiên. Đã có ba ngày liên tiếp trời nhiều mây, sương mù dày đặc, nhiệt độ chênh lệch lớn giữa ngày và đêm, giá trị quan trắc của thông số PM2.5 cũng tăng lên.

Nguồn ô nhiễm bụi ở các thành phố lớn chủ yếu từ khí thải giao thông, các dự án xây dựng, đường giao thông và sản xuất công nghiệp. Mức độ ô nhiễm ở Hà Nội chỉ đứng sau New Delhi (Ấn Độ), là nơi ô nhiễm nhất thế giới với nồng độ bụi PM2.5 cao tới 124 µg / m3 không khí.

Đối với các vùng nông thôn, mức độ ô nhiễm chủ yếu bị ảnh hưởng bởi các hoạt động sản xuất, xây dựng, đốt rơm rạ, phế thải và đun nấu của làng nghề địa phương. Các cơ quan quản lý đã xác định được 12 nguồn ô nhiễm không khí nhưng các chuyên gia môi trường cho rằng quá rộng và chung chung nên cần đưa ra các giải pháp nhanh chóng và hiệu quả cho 3 vấn đề chính. Kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học Việt Nam chỉ ra rằng, các nhà máy nhiệt điện than (chủ đầu tư) có thể là một trong những nguồn chính làm gia tăng ô nhiễm.

3. Các nguyên nhân của ô nhiễm không khí

Ô nhiễm không khí do nhiều yếu tố gây ra. Tuy nhiên, có hai lý do chính: ô nhiễm từ tự nhiên và nhân tạo (do con người gây ra). Cụ thể là:

3.1 Nguyên nhân của ô nhiễm không khí đến từ tự nhiên

• Ô nhiễm gió và bụi: Gió là một trong những nguyên nhân gây ra và lây lan ô nhiễm không khí. Bụi và khí thải ô nhiễm có thể bị gió thổi bay đi xa hàng trăm km. Tình trạng ô nhiễm còn lan rộng ra các khu vực rộng lớn.
• Bão và lốc xoáy: Bão tạo ra nhiều khí thải nitơ oxit. Vì vậy, nó cũng là một trong những nguyên nhân của ô nhiễm không khí, ô nhiễm môi trường. Ngoài ra, bão cát thường mang theo bụi mịn (PM10, PM2.5) làm tăng tỷ lệ ô nhiễm bụi mịn.
• Cháy rừng: Đây là nguyên nhân của ô nhiễm không khí, nó làm tăng hàm lượng nitric oxide trong không khí. Do đám cháy với quy mô lớn nên việc dập lửa phải mất nhiều thời gian.
• Núi lửa phun trào: Khi núi lửa phun trào, nó sẽ thải ra một lượng khí metan, clo, lưu huỳnh,… nằm sâu trong lớp dung nham. Làm cho tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng.
• Thời gian chuyển mùa: Đặc biệt vào tháng 10, 11 là thời điểm chuyển mùa nên xuất hiện sương mù. Lớp sương mù dày đặc ngăn không cho khói bụi tích tụ trong thành phố thoát ra ngoài. Điều này khiến thành phố bị bao phủ bởi khói bụi (bụi mịn, bụi siêu mịn …). Đến trưa, lớp sương mới tan hết nên chất lượng đã được cải thiện. Trường hợp này phải đợi đến khi có các đợt không khí lạnh, gió mùa đông bắc mới nâng cao chất lượng. Một trong những nguyên nhân của ô nhiễm không khíđang báo động.
• Ngoài ra, các yếu tố như chất phóng xạ trong tự nhiên, sóng biển, quá trình phân hủy, thối rữa của xác động thực vật cũng là nguyên nhân của ô nhiễm không khí. Các nguyên nhân khách quan rất khó ngăn chặn và loại bỏ.
• Núi lửa phun trào cũng là một trong những nguyên nhân của ô nhiễm không khí.

3.2 Nguyên nhân của ô nhiễm không khí nhân tạo

Nguyên nhân của ô nhiễm không khí từ hoat động công nghiệp, nông nghiệp: 

Khói và khí thải của các nhà máy công nghiệp chiếm tỷ trọng lớn nhất trong các nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường. Điều này bao gồm ô nhiễm nước và ô nhiễm không khí. Tại các cơ sở sản xuất trong và ngoài thành phố thường có lượng lớn khí độc CO2, CO, SO2, NOx. Cùng với các chất hữu cơ chưa cháy hết: muội than, bụi… nồng độ rất cao. Nếu khâu xử lý khí thải không tốt sẽ ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến sức khỏe của người dân sống trong khu vực. Thậm chí, đây còn là nguyên nhân chính gây ra mưa axit. Gây thiệt hại lớn về người và hoa màu

Ngoài ra, các hoạt động nông nghiệp như đốt vườn, đốt rơm rạ vào ngày thu hoạch cũng tạo ra bụi khTình trạng ô nhiễm không khí ngày càng trầm trọng.

Nguyên nhân của ô nhiễm không khí giao thông vận tải : 

Các phương tiện giao thông (như ô tô, xe máy,…) thường sử dụng nhiên liệu gas để chạy. Các phương tiện này thải ra môi trường một lượng lớn khí thải và bụi.

Nguyên nhân của ô nhiễm không khí do hoạt động quân sự:

Các hoạt động vũ khí hạt nhân, khí độc, chiến tranh hóa học và tên lửa cũng là những nguyên nhân của ô nhiễm không khí nghiêm trọng. 

Hoạt động xây dựng cơ sở vật chất:

Với sự phát triển của kinh tế, xã hội. Các hoạt động xây dựng và các dự án phá dỡ cũng theo đó mà tăng lên. Gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Đặc biệt ở các thành phố lớn, đây là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí. Ngoài ra, các hoạt động sản xuất không có biện pháp bảo vệ tối thiểu (như lò rèn,…) hàng ngày ảnh hưởng đến ô nhiễm không khí.

Hoạt động sinh hoạt đời sống:

Nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí là do hoạt động nấu nướng sử dụng nguyên liệu thô như củi, than thải ra môi trường nhiều khói, bụi.

 Việc thu gom rác thải, xử lý rác thải:

Lượng rác lớn, không qua phân loại, cộng với việc xử lý thủ công (như đốt rác trực tiếp ra môi trường). Đã ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường sống của con người. Ngoài ra, tình trạng ô nhiễm ao hồ, bùn thải lâu ngày không được xử lý cũng tác động không nhỏ đến mức độ ô nhiễm môi trường không khí.

4. Hậu quả của ô nhiễm không khí

4.1 Đối với động vật và thực vật

Ô nhiễm không khí có ảnh hưởng nghiêm trọng đến mọi sinh vật. Lưu huỳnh điôxít, nitơ điôxít, ôzôn, flo, chì và các chất khác xâm nhập vào khí quyển và gây hại trực tiếp cho thực vật. Thiệt hại cho hệ thống sẽ làm giảm khả năng thoát nước và giảm khả năng kháng bệnh.

Ô nhiễm không khí có thể gây ra các hiện tượng môi trường như hiệu ứng nhà kính và biến đổi khí hậu. Đặc biệt, nó còn có thể gây ra mưa axit. Hiện tượng này ảnh hưởng gián tiếp đến cây trồng, khiến chúng thiếu canxi, chất dinh dưỡng, vi sinh vật và các loại thức ăn khác. Mưa axit giải phóng các ion nhôm vào nước và làm hỏng rễ cây. Và làm giảm sự hấp thụ thức ăn và nước uống của chúng. Ngoài ra, mưa axit sẽ làm xói mòn lớp sáp bảo vệ của lá. Từ đó cây chậm lớn và chết.

Đối với động vật, đặc biệt là gia súc, flo có hại nhất. Chúng bị nhiễm độc do hít trực tiếp và qua chuỗi thức ăn. Các chất ô nhiễm không khí có tính axit kết hợp với các giọt nước trong đám mây. Làm cho nước có tính axit. Khi hạt mưa rơi xuống đất, chúng sẽ gây hại cho môi trường: giết chết cây cối, động vật, cá, v.v. Mưa axit cũng có thể làm thay đổi tính chất của nước sông, suối … các sinh vật sống trong nước.

 4.2 Đối với con người

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cơ thể con người chỉ có cơ chế bảo vệ chống lại các hạt bụi có kích thước lớn hơn 10 micron. Bụi có kích thước từ 0,01 đến 5 micron có thể bị mắc kẹt trong khí quản và phế nang. Do đó, bụi mịn PM2.5 là bụi có đường kính nhỏ hơn 2,5 micron. Đây là chất ô nhiễm nguy hiểm nhất đối với sức khỏe con người.

Do kích thước siêu nhỏ, bụi mịn có thể xâm nhập vào cơ thể người. Và nó ảnh hưởng đến sức khỏe của con người nhiều hơn bất kỳ chất ô nhiễm nào khác, ngay cả ở nồng độ thấp. Do đó, Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế đã phân loại các hạt bụi nhỏ và siêu mịn là chất gây ung thư cho con người.

Không khí ô nhiễm vừa là nguyên nhân hình thành, đồng thời vừa là yếu tố làm trầm trọng thêm vô số bệnh. Như hen suyễn, tim mạch, ung thư phổi, phì đại tâm thất, bệnh Alzheimer và Parkinson, bệnh võng mạc…

5. Các biện pháp khắc phục ô nhiễm không khí

5.1 Khắc phục ô nhiễm không khí thông qua kỹ thuật

Biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường không khí bằng cách tạo ra công nghệ, dây chuyền sản xuất cơ khí hiện đại, ít ô nhiễm để thay thế máy móc, dây chuyền kỹ thuật lạc hậu gây nhiều ô nhiễm môi trường không khí. Sử dụng điện thay vì than và dầu thay vì đốt nhiên liệu để ngăn khói và lưu huỳnh điôxít làm ô nhiễm không khí.

5.2 Khắc phục ô nhiễm không khí thông qua các biện pháp quy hoạch

Quy hoạch cũng là một biện pháp khắc phục ô nhiễm không khí. Hạn chế tối đa việc xây dựng các khu công nghiệp, khu chế xuất trên toàn thành phố, chỉ giữ lại các nhà máy phục vụ trực tiếp đời sống của nhân dân.

Khuyến khích người dân đi lại bằng phương tiện giao thông công cộng để giảm ùn tắc giao thông, từ đó giảm mật độ khói, chất thải do đốt nhiên liệu xăng dầu trong không khí, nhất là vào giờ cao điểm.

Tạo không gian xanh rộng lớn trong thành phố và thiết lập các vành đai xanh kết nối các khu vực khác nhau của thành phố, đặc biệt là các khu vực và đường phố có nhiều phương tiện giao thông và thường xuyên xảy ra tai nạn giao thông.

Bạn cũng có thể thực hiện một số giải pháp chống ô nhiễm không khí để bảo vệ mình. Ngoài ra, cần khuyến cáo người dân giữ gìn vệ sinh chung, bảo vệ môi trường tránh ô nhiễm không khí.

5.3 Giải pháp sinh học để lọc không khí

Bộ lọc sinh học là một phương pháp khắc phục ô nhiễm không khí tương đối mới và là một phương pháp hấp dẫn để đối phó với các loại khí có mùi hôi và nồng độ thấp của các hợp chất dễ bay hơi. Các khí gây ô nhiễm không khí sẽ bị màng sinh học hấp phụ, vi sinh vật phân hủy để tạo ra năng lượng, sản phẩm phụ là CO2 và H2O.

5.4 Xử lý khí thải bằng công nghệ sinh học

Công nghệ lọc sinh học (lọc sinh học) có chi phí đầu tư thấp, chi phí vận hành thấp và các biện pháp xử lý ô nhiễm không khí thân thiện với môi trường, thích hợp cho việc xử lý khí độc và chất ô nhiễm, nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi, tinh bột sắn và các chất hữu cơ bay hơi nồng độ thấp khác hợp chất Phương pháp. .

5.5 Sử dụng máy lọc không khí

Chiếc máy này áp dụng công nghệ giải phóng điện tích âm vào không khí, vô hiệu hóa điện tích đối xứng của các ion dương có hại trong môi trường và tạo ra hiệu ứng hút bụi bẩn, vi khuẩn, nấm mốc, v.v. Khí sẽ cung cấp ion âm và điều hòa không khí. Đây là một phương pháp khắc phục tốt cho ô nhiễm không khí trong một khu vực nhỏ như một ngôi nhà.

5.6 Khẩu trang

Đeo khẩu trang cũng là một cách bảo vệ sức khỏe khỏi ô nhiễm không khí Ngăn chặn các hạt bụi li ti và các chất ô nhiễm khác xâm nhập vào đường hô hấp. Lọc mùi đặc biệt, hóa chất, xăng dầu, khói quang hóa, khói đen và phấn hoa. Ngăn chặn các khí độc như bụi, CO, SO2, NO2, H2S, NH3 … Bảo vệ hệ hô hấp và hạn chế tình trạng viêm mũi dị ứng do các chất ô nhiễm trong không khí. Việc sử dụng khẩu trang giúp khắc phục tình trạng ô nhiễm không khí và giảm nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm.

5.6 Chủ động phòng tránh ô nhiễm không khí

Các chuyên gia y tế khuyến nghị, để phòng tránh các tổn thương do dịch bệnh và ô nhiễm không khí, cần nắm rõ thông tin về mức độ an toàn trong không khí để có kế hoạch bảo vệ bản thân.

Vào những ngày không khí ô nhiễm nghiêm trọng, người dân, đặc biệt là trẻ em, phụ nữ có thai, người già hạn chế ra ngoài, tham gia các hoạt động ngoài trời. Để ngăn bụi, bạn cần sử dụng khẩu trang đặc biệt, chẳng hạn như N95 hoặc N99.

Sau khi về nhà, bạn cũng nên vệ sinh da mặt, mũi sạch sẽ để giảm thời gian các hạt bụi tiếp xúc với đường hô hấp và da. Đồng thời, phải nhớ nhỏ nước muối sinh lý vào mắt, mũi, hạn chế phơi đồ ăn, quần áo, hạn chế đi mưa …

Đặc biệt là môi trường bệnh viện, ô nhiễm không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, mà còn là mầm bệnh lây lan. Vì vậy, trong tình trạng ô nhiễm không khí, bệnh viện cần có phương án riêng.

Có thể thấy con người vừa là nguyên nhân của ô nhiễm không khí vừa là nạn nhân của tình trạng ô nhiễm môi trường hiện nay. Vì các hoạt động của con người thường ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến môi trường dặc biệt là bầu không khí. Vì chính sức khỏe của bản thân, gia đình và cồng đồng, mỗi cá nhân chúng ta cùng chung ta thực hiện đúng theo các yêu cầu của cơ quan chức năng cũng như có những biện pháp tự bảo vệ sức khỏe  của mình. Đồng thời góp phần khắc phục các nguyên nhân của ô nhiễm không khí hiện nay.